Arsenaal 1824 is midden in het stadscentrum gevestigd in een van de mooiste panden van Nijmegen. Het gebouw is een rijksmonument en is tussen 1820 en 1824 op de fundamenten van een oud klooster gebouwd, oorspronkelijk werd het gebouw in gebruik genomen als wapenarsenaal. Sinds het begin van de 19e eeuw heeft het Arsenaal een groot aantal verschillende bestemmingen gekend.
Rond 1426 werd het klooster Mons Mariae (Mariaberg) later verbasterd tot Mariënburg gesticht. De naam verwijst naar de heilige Maria en vond verder zijn oorsprong in het gegeven dat het klooster op één van de heuvels van Nijmegen was gebouwd. In 1591 werd Nijmegen door prins Maurits van Nassau ingenomen tijdens de 80-jarige oorlog. Het katholieke geloof werd verboden en het klooster werd een kazerne en militair ziekenhuis.
Afwisselend met de militaire activiteiten kende het complex door de eeuwen heen perioden van nijverheid en cultuur. Verschillende klokkengieters en lakenkopers hebben in het kloostergebouw hun vak uitgeoefend.
De bijbehorende kapel werd in die tijd onder andere gebruikt als schilderatelier, theater en stedelijke muziekhal.
In 1815 werd het Koninkrijk der Nederlanden opgericht. Het Rijk kocht in 1820 de grond rondom de Mariënburgkapel en liet de kloostergebouwen afbreken en bestemde het geheel opnieuw tot kazerneterrein.
Op de fundamenten van het klooster verrees in 1824 het L-vormige Arsenaal, dat aansloot op de zuidzijde van de kapel. De kapel was toen als katoen- en garenspinnerij in gebruik, maar werd later weer gebruikt als opslagruimte voor militair materieel.
In 1905 vertrokken de laatste militairen uit de gebouwen op de Mariënburg naar de nieuwe kazernes aan de Groesbeekseweg en Gelderselaan. Verschillende gebouwen werden afgebroken en in 1908 rees de vraag wat er moest gebeuren met het Arsenaal en de sterk vervallen Mariënburgkapel. Uiteindelijk nam de stad het besluit de kapel te restaureren en te ontdoen van alle aanbouw, die er over de tijd tegenaan was geplaatst.
De korte vleugel van het Arsenaal ging tegen de vlakte. Het overgebleven deel van het Arsenaal werd op 10 maart 1908 gemeente-eigendom en ingericht als stadswerkplaats. De gerestaureerde Mariënburgkapel diende in 1944, tijdens de Tweede Wereldoorlog, als noodkerk en daarna nog enige tijd als gemeentelijk museum en archief.
De stadswerkplaats verhuisde in 1938 en het was de bedoeling om het Arsenaal als gemeentearchief in gebruik te nemen. De Tweede Wereldoorlog verhinderde dat en na de oorlog keerde de werkplaats terug. In 1975 werd besloten om het gemeentearchief, dat sinds 1941 in de Mariënburgkapel was gevestigd, alsnog naar het Arsenaal te verhuizen. Na een grondige verbouwing trok het archief hier in 1978 in.
Eind jaren negentig werd het gemeentearchief onderdeel van de nieuwbouwplannen rond het Mariënburg. Tussen 1998 en 2000 werd de hele omgeving flink verbouwd. Onder meer het naastgelegen politiebureau en het pand van de Dienst Sociale Zaken verdwenen, de Mariken- en Moenenstraat werden aangelegd en Arthouse LUX en de nieuwe bibliotheek werden rond de kapel gebouwd. In 2001 verhuisde het archief vanuit het Arsenaal naar de naastgelegen nieuwe bibliotheek.
In 1999 werden door de gemeente Nijmegen enkele partijen – via een prijsvraag – gevraagd om vorm te geven aan een commerciële en culturele bestemming van het Arsenaal. De Gemeente koos destijds voor het plan ‘Vlaams Kwartier’ van de architect Paul van Hontem en de stichting Vlaams Cultureel Kwartier. Volgens dit plan werd links en rechts van de nieuwe poort, die de verbinding vormt tussen de Mariken- en Moenenstraat, het horecabedrijf ‘Vlaams Arsenaal’ gerealiseerd en werden de culturele instellingen op de eerste en tweede verdieping van het gebouw gevestigd. Op 23 mei 2006 werd het vernieuwde rijksmonument op feestelijke wijze geopend.
Het Vlaams Arsenaal werd in april 2006 geopend en oorspronkelijk geëxploiteerd door drie Nijmeegse ondernemers. De nadruk lag op bourgondisch genieten en op de menukaart stonden veel Belgische specialiteiten. Na 11 jaar succesvolle jaren is het horecabedrijf in het voorjaar van 2017 overgegaan in andere handen. Tim van Delft werd de nieuwe eigenaar en besloot dat het tijd was om het bedrijf te vernieuwen. Als eerste veranderde hij de naam in ‘Arsenaal 1824’. De keuken is niet langer specifiek Belgisch maar Frans/Mediterraans en Oosters georiënteerd. Laat u verrassen door de mooie gerechten, bieren en wijnen.
